Milyonlarca tonluk sıkışmış tahılın Ukrayna dışına ticaretini koordine edecek olan merkez, geçen hafta Birleşmiş Milletler öncülüğünde yapılan önemli bir anlaşmanın ardından Çarşamba günü İstanbul’da resmen açıldı ve ilk sevkiyatların birkaç gün içinde Karadeniz limanlarından ayrılması bekleniyor.
Rusya ve Ukrayna, geçen Cuma günü İstanbul’da Birleşmiş Milletler ve Türkiye ile Moskova’nın 24 Şubat işgali tarafından bloke edilen üç Ukrayna Karadeniz limanına giriş ve çıkış yapan gemiler için güvenli koridorlar sağlamayı amaçlayan aynı anlaşmaları imzaladı.
Ortak koordinasyon merkezi (JCC), gemilerin mayınları aşması gereken Odessa, Chernomorsk ve Yuzhny limanlarından kalkışları denetleyecek ve gelen gemilerin silah denetimlerini yapacak. Tüm gemiler Türk sularından geçmektedir.
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, “Merkezin görevi, Ukrayna’dan ihraç edilecek tahıl ve benzeri gıda ürünlerinin güvenli deniz ulaşımını sağlamaktır” dedi.
Akar, ilk gemilerin Ukrayna limanlarından ayrılması için hazırlıkların sürdüğünü söyledi.
Ukraynalı, BM ve Türk yetkililerin tümü, ilk gemilerin birkaç gün içinde Karadeniz limanlarından birinden ayrılmasını umduklarını dile getirdiler. Ancak, üç limanın da tekrar faaliyete geçmesinin iki hafta sürebileceğini de söylediler.
Savaş, Ukrayna’nın birçok limanında 100’den fazla gemiyi mahsur bırakarak küresel ticarete zarar verdi.
Önümüzdeki aylarda hedef, Ukrayna’daki silolardan 20 milyon tondan fazla buğday ve diğer tahılları alıp Karadeniz’de açlıkla karşı karşıya kalan milyonlarca yoksul insana ulaştırmak.
Tüm dünya izliyor
Güzergah boyunca gemilerin programlanması da dahil olmak üzere planın uygulanması, tüm taraflardan temsilciler tarafından görevlendirilen merkezden izlenecektir. Merkezde Ukrayna, Rusya, Türkiye ve BM’den toplam 20 personel yan yana çalışacak.
Akar, KİK’in bulunduğu İstanbul’un merkez Levent semtinde Milli Savunma Üniversitesi’nde yaptığı konuşmada, “Bu merkezde görev yapan personel, dünyanın gözünün üzerlerinde olduğunun farkındadır” dedi.
Bakan, merkezin ticari gemilerin kalkışını uydu, internet ve diğer iletişim araçları aracılığıyla kayıt altına alacağını ve izleyeceğini söyledi. Gemilerin, Ukrayna limanlarında yüklemeye uygun görülen noktalarda ve Türkiye limanlarına geldiklerinde ortak denetim ekipleri tarafından denetleneceğini sözlerine ekledi.
Anlaşmanın 120 gün geçerli olacağını ve taraflardan aksi bir talep gelmedikçe yenileneceğini vurguladı.
Merkezin insani ihtiyaçlara ve barışa mümkün olan en büyük katkıyı sağlamasını umuyoruz” dedi.
Bakan, ele alınmadığı takdirde tahıl sorununun açlık ve küresel düzensiz göç nedeniyle güvenlik sorunlarına yol açabileceği konusunda uyardı.
Akar, 25 milyon tondan fazla tahılın ihraç edilmeyi beklediğini söyledi. Şu anda, Ukrayna limanlarından ayrılacak tahıl yüklü ilk gemiler için hazırlık ve planlama devam ediyor” dedi.
Milyonlarca insan için hayati
Ukrayna’da tarlalarını hasat ederken depolama kapasiteleri tükenen çiftçiler için buğday ve diğer yiyecekleri çıkarmak çok önemlidir. Bu tahıllar, Afrika’da, Orta Doğu’nun bazı bölgelerinde ve Güney Asya’da zaten gıda kıtlığı ve bazı durumlarda kıtlıkla karşı karşıya olan milyonlarca insan için hayati önem taşıyor.
Ukrayna ve Rusya, buğday, arpa, mısır ve ayçiçek yağının kilit küresel tedarikçileri olup, “dünyanın ekmek sepeti” olarak bilinen Karadeniz bölgesinde, gıda fiyatlarını artırarak, gelişmekte olan ülkelerde ve önde gelen ülkelerde siyasi istikrarı tehdit ederek savaşmaktadır. bazı gıda ihracatını yasaklayarak krizi daha da kötüleştirdi.
Moskova gıda krizinin sorumluluğunu reddederek, Batı yaptırımlarını ihracatı yavaşlatmakla ve Ukrayna’yı limanlarına yaklaşmaktan madencilik yapmakla suçladı.
Ukrayna limanlarında mayın temizleme konusunda ihtiyaç olması halinde tarafların buna göre hareket edeceklerini belirten Akar, “Bu aşamada mayın temizlemeye gerek yok” dedi.
BM tahminleri, savaşın doğrudan bir sonucu olarak dünya çapında yaklaşık 50 milyon insanın “akut açlıkla” yüzleşmeye başladığını söylüyor.
Tahıl anlaşmasının imzalanmasından saatler sonra buğday fiyatları keskin bir şekilde düştü. Ancak, Rusya’nın Cumartesi sabahı, İstanbul’daki imza töreninden sadece 12 saat sonra Ukrayna’nın en büyük limanı olan Odessa limanına seyir füzeleri fırlatmasının ardından anlaşma neredeyse anında tehlikeye atıldı.
Hem Moskova hem de Kiev, şu anda altıncı ayında olan ihtilaftaki ilk büyük diplomatik atılım olan anlaşmayı ilerleteceklerini söylediler.
Ancak Interfax’ın haberine göre, Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Andrei Rudenko Çarşamba günü yaptığı açıklamada, Rusya’nın tarımsal ihracatının önündeki engeller derhal kaldırılmazsa anlaşmanın çökebileceğini söyledi.
Limanlarda operasyonlar devam ediyor
Devam eden çatışmalar nedeniyle 5 aydır denizde mahsur kalan onlarca yük gemisi üç Karadeniz limanından yola çıkmak için hazırlıklara başladı.
Kiev Çarşamba günü, tahıl ihracatı için belirlenen limanlarda çalışmaların yeniden başladığını söyledi.
Ukrayna donanması sosyal medyadan yaptığı açıklamada, “Ukrayna limanlarının tahıl ihracatı için bloke edilmesine ilişkin anlaşmanın imzalanmasıyla bağlantılı olarak, Odessa, Chernomorsk ve Pivdennyi limanlarında çalışmalar yeniden başladı” dedi.
Ukrayna Pazartesi günü yaptığı açıklamada, bazı ihracatın “bu hafta” kadar erken yeniden başlayabileceğini söyledi.
Donanmadan yapılan açıklamada, ihracat yeniden başladığında kargo gemilerine limanlara gidiş gelişlerde eşlik edileceği belirtildi.
“Gemilerin limanlara giriş ve çıkışları, öncü gemiye eşlik edecek bir konvoy oluşturularak gerçekleştirilecek.”
‘Endişelendik’
Bir Türk yetkili, deniz mayınlarının temizlenmesini gerektirmeyecek güvenli bir rota da dahil olmak üzere gemilerin ayrılmasıyla ilgili tüm detayların belirlendiğini söyledi.
“Birkaç günden fazla sürmez. Görünüşe göre ilk tahıllar bu hafta yüklenecek ve Ukrayna’dan ihracatı yapılacak” dedi.
NATO üyesi Türkiye, ihtilaf boyunca hem Moskova hem de Kiev ile açık diplomatik ilişkiler sürdürebilmekten gurur duymuştur.
Anlaşma, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Tahran’da Rus mevkidaşı Vladimir Putin ile Ukrayna’yı görüşmesinden birkaç gün sonra gerçekleşti.
Erdoğan, Rus liderin 5 Ağustos’ta Soçi’deki Karadeniz inziva yerinde Putin ile tekrar görüşecek.
Ancak Ankara, Rusya’nın Odessa’ya yönelik saldırısına yönelik ölçülü eleştiriler de yaptı. “Odessa saldırısı herkesi endişelendirdi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu Çarşamba günü çevrimiçi bir röportajda, “Biz de endişeliydik.
“Sonuçta bu, limanın işleyişini engelleyebilecek bir saldırı değildi. Ancak bu tür bir saldırı tekrarlanmamalıdır. Anlaşmanın herhangi bir sorun olmadan işlemesini umuyoruz.”
