Cumartesi günü Dünya Sağlık Örgütü, 70’den fazla ülkeye ulaşan maymun çiçeği salgınını, DSÖ başkanının küresel bir acil durum ilan edilmesini gerektiren “olağanüstü” bir durum olduğunu söylediği gibi, “uluslararası endişe verici bir acil durum” ilan etti. Duyuru, bir zamanlar nadir görülen hastalığın tedavisine daha fazla yatırım yapılmasını teşvik edebilir ve kıt aşılar için mücadeleyi daha da kötüleştirebilir.
DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, BM sağlık ajansının acil durum komitesinde görev yapan uzmanlar arasında fikir birliği olmamasına rağmen bildirgeyi yayınlamaya karar verdi. BM sağlık dairesi başkanı ilk kez böyle bir adım attı.
Tedros, “Hakkında çok az şey anladığımız ve uluslararası sağlık yönetmeliklerindeki kriterleri karşılayan yeni bulaşma yolları ile dünyaya hızla yayılan bir salgınımız var” dedi.
Komitenin “Bunun kolay veya anlaşılır bir süreç olmadığını ve üyeler arasında farklı görüşler olduğunu biliyorum” diye ekledi.
Küresel bir acil durum, DSÖ’nün en yüksek uyarı seviyesidir, ancak bu tanım, bir hastalığın özellikle bulaşıcı veya ölümcül olduğu anlamına gelmez. DSÖ’nün acil durum şefi Dr. Michael Ryan, genel müdürün küresel toplumun mevcut salgınları ciddiye almasına dayanmak için maymun çiçeğini bu kategoriye koyma kararı aldığını söyledi.
Maymun çiçeğinin orta ve batı Afrika’nın bazı bölgelerinde on yıllardır görülmesine rağmen, yetkililerin Avrupa, Kuzey Amerika ve başka yerlerde düzinelerce salgın tespit ettiği Mayıs ayına kadar kıtanın ötesinde büyük salgınları tetiklediği veya insanlar arasında geniş çapta yayıldığı bilinmiyordu.
Küresel bir acil durum ilan etmek, maymun çiçeği salgınının daha fazla ülkeye yayılabilecek ve koordineli bir küresel müdahale gerektiren “olağanüstü bir olay” olduğu anlamına gelir. DSÖ daha önce COVID-19 salgını, 2014 Batı Afrika Ebola salgını gibi halk sağlığı krizleri için acil durum ilan etmişti. , 2016’da Latin Amerika’daki Zika virüsü ve çocuk felcini ortadan kaldırmak için devam eden çabalar.
Acil durum ilanı çoğunlukla daha fazla küresel kaynak ve dikkati bir salgına çekmek için bir savunma işlevi görür. BM sağlık kuruluşunun ülkeleri harekete geçirme konusunda büyük ölçüde güçsüz olduğu göz önüne alındığında, geçmiş duyuruların karışık bir etkisi oldu.
Geçen ay, DSÖ’nün uzman komitesi dünya çapındaki maymun çiçeği salgınının henüz uluslararası bir acil durum anlamına gelmediğini söyledi, ancak panel durumu yeniden değerlendirmek için bu hafta toplandı.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre, Mayıs ayından bu yana 74 ülkede 16.000’den fazla maymun çiçeği vakası rapor edildi. Bugüne kadar, maymun çiçeği ölümleri yalnızca virüsün daha tehlikeli bir versiyonunun yayıldığı Afrika’da, özellikle Nijerya ve Kongo’da rapor edildi.
Afrika’da, maymun çiçeği esas olarak kemirgenler gibi enfekte vahşi hayvanlardan insanlara, tipik olarak sınırları aşmayan sınırlı salgınlarla yayılır. Avrupa’da, Kuzey Amerika’da ve başka yerlerde maymun çiçeği, hayvanlarla bağlantısı olmayan veya yakın zamanda Afrika’ya seyahat eden insanlar arasında yayılıyor.
DSÖ’nün en iyi maymun çiçeği uzmanı Dr. Rosamund Lewis, bu hafta Afrika dışındaki tüm maymun çiçeği vakalarının %99’unun erkeklerde olduğunu ve bunların %98’inin erkeklerle seks yapan erkekleri içerdiğini söyledi. Uzmanlar, Avrupa ve Kuzey Amerika’daki maymun çiçeği salgınlarının Belçika ve İspanya’da iki kez seks yoluyla yayıldığından şüpheleniyorlar.
Tedros, “Şu an için uluslararası öneme sahip bir halk sağlığı acil durumu ilan etsem de, bu, özellikle birden fazla cinsel partneri olan erkeklerle seks yapan erkekler arasında yoğunlaşan bir salgın” dedi. Bu, doğru gruplarda doğru stratejilerle durdurulabilecek bir salgın olduğu anlamına geliyor” dedi.
Acil durum şefi Ryan, genel müdürün kararından önce ne olduğunu açıkladı:
”(Tedros), konular üzerinde çok açık, çok faydalı, çok düşünülmüş bir tartışma olmasına rağmen komitenin bir uzlaşmaya varmadığını ve komiteye karşı çıkmadığına göre, kabul ettiği şeyin derin karmaşıklıklar olduğunu kabul ettiğini tespit etti. Bu konu,” dedi Ryan. “Her tarafta belirsizlikler var. Ve bu belirsizliği ve olay konusundaki kararlılığını “küresel bir acil durum” olarak yansıtıyor.
Cumartesi günkü duyurudan önce, Southampton Üniversitesi’nde küresel sağlık alanında kıdemli bir araştırma görevlisi olan Michael Head, DSÖ’nün maymun hastalığını küresel bir acil durum ilan etmemiş olmasının şaşırtıcı olduğunu söyledi ve koşulların haftalar önce tartışılabilir bir şekilde karşılandığını açıkladı.
Bazı uzmanlar, hastalığın dikkat çekmeyi gerektirecek kadar şiddetli olmadığını ve maymun çiçeği ile mücadele eden zengin ülkelerin zaten bunu yapmak için yeterli fona sahip olduğunu öne sürerek, böyle bir beyanın yardımcı olup olmayacağını sorgulamıştı; lezyonlar ağrılı olsa da çoğu insan tıbbi müdahaleye ihtiyaç duymadan iyileşir.
Head, “Bence çok geç olduğunda tepki vermeyi beklemek yerine proaktif olmak ve soruna aşırı tepki vermek daha iyi olur” dedi. DSÖ’nün acil durum ilanının, Dünya Bankası gibi bağışçıların hem Batı’da hem de hayvanların olası doğal maymun çiçeği rezervuarı olduğu Afrika’daki salgınları durdurmak için fon sağlamasına yardımcı olabileceğini de sözlerine ekledi.
ABD’de bazı uzmanlar, maymun çiçeğinin ülkede gonore, uçuk ve HIV gibi cinsel yolla bulaşan yerleşik bir hastalık haline gelmenin eşiğinde olup olmayacağı konusunda spekülasyon yaptılar.
Yale Üniversitesi’nde halk sağlığı ve epidemiyoloji profesörü Dr. Albert Ko, “Sonuç olarak, maymun çiçeği epidemiyolojisinde artık yaygın, beklenmedik bir bulaşmanın olduğu bir kayma gördük” dedi. Bunun neden olabileceğini gösteren bir virüs, ancak kontrol altına almak için küresel olarak koordine edilmiş bir yanıta ihtiyacımız var” dedi.
Ko, COVID-19’un ilk günlerine benzer şekilde, sürveyansta önemli boşluklar olduğunu söyleyerek testlerin derhal hızla büyütülmesi çağrısında bulundu.
“Gördüğümüz vakalar buzdağının sadece görünen kısmı. Avrupa ve ABD’deki salgınları çabucak durdurmak için pencere muhtemelen kapandı, ancak maymun çiçeğinin insanlara büyük zarar vermesini durdurmak için çok geç değil. bununla başa çıkacak kaynakları olmayan daha yoksul ülkeler.”
ABD’de bazı uzmanlar, maymun çiçeği hastalığının en yeni cinsel yolla bulaşan hastalık olarak yerleşebileceğini ve yetkililerin 1,5 milyon erkeğin enfekte olma riskinin yüksek olduğunu tahmin ettiğini tahmin ediyor.
Kongo Ulusal Biyomedikal Araştırma Enstitüsü’nün küresel sağlık departmanını yöneten bir virolog olan Dr. Placide Mbala, maymun çiçeğini durdurmak için herhangi bir küresel çabanın adil olacağını umduğunu söyledi. İngiltere, Kanada, Almanya ve ABD gibi ülkeler milyonlarca doz aşı sipariş etmesine rağmen hiçbiri Afrika’ya gitmedi.
“Çözümün küresel olması gerekiyor” diyen Mbala, Afrika’ya gönderilen herhangi bir aşının kırsal alanlardaki avcılar gibi en yüksek risk altındakileri hedef almak için kullanılacağını da sözlerine ekledi.
“Batı’da aşılama orada salgını durdurmaya yardımcı olabilir, ancak Afrika’da hala vakalar olacak” dedi ve “Sorun burada çözülmedikçe, dünyanın geri kalanı için risk devam edecek.”
